Hàng năm, đàn ông trong bộ tộc Wodaabe tham gia một cuộc thi sắc đẹp, họ dành 6 giờ để trang điểm nhằm gây ấn tượng với phụ nữ.

Wodaabe hay Bororo là nhóm nhỏ của Fulani, một trong những dân tộc lớn nhất ở Trung và Tây Phi. Là những người chăn gia súc du mục cuối cùng trong khu vực, họ luôn di cư qua sa mạc Sahel, phía bắc Cameroon đến Chad, Niger và Nigeria.

Hoạt động kinh tế chính của Wodaabe là chăn gia súc, chủ yếu dê, cừu để lấy thịt, sữa; lạc đà và lừa để vận chuyển. Họ đổi thịt để lấy ngũ cốc và các thực phẩm khác. Vào mùa khô tháng 9, 10 và tháng 3 - 6, khi năng suất sữa của động vật giảm, nhiều người Wodaabe phải tìm các công việc trong thị trấn hoặc chăn gia súc thay cho những bộ tộc khác.

Do liên tục di cư, họ thường ở trong những lều dựng đơn giản, với ít đồ dùng. Trên ảnh, một người đàn ông uống trà buổi sáng, nghi thức quan trọng trong văn hóa Wodaabe.

Người Wodaabe rất chú trọng đến vẻ đẹp và sự quyến rũ. Trong văn hóa bộ tộc, đàn ông có vai trò thu hút sự chú ý của phụ nữ, vì vậy họ mất nhiều thời gian, tiền bạc và công sức để làm đẹp. Gương bỏ túi được coi là vật bất li thân của họ

Phụ nữ của bộ tộc cũng yêu thích làm đẹp, tuy nhiên không trang điểm đậm và ăn mặc sặc sỡ như nam giới. Một số chọn tết tóc và vẽ lên mặt. Hình xăm trên khuôn mặt cũng là cách làm đẹp, đồng thời thể hiện sức mạnh, sự dũng cảm của người phụ nữ. Người Wodaabe luôn cho rằng mình là bộ tộc đẹp nhất thế giới. 

Nhiều chàng trai và cô gái của bộ tộc đã được cha mẹ sắp xếp hôn nhân từ khi còn rất nhỏ. Tuy nhiên họ không thực hiện chế độ một vợ một chồng. Phụ nữ chưa kết hôn được phép quan hệ tình dục với bất cứ ai họ muốn. Lần đầu kết hôn, cô dâu sẽ ở với chồng cho tới khi mang thai, sau đó trở về nhà mẹ.

Phụ nữ đã kết hôn có thể chọn người khác, đẹp hơn chồng của mình nếu họ thích. Người Wodaabe cũng có những quy tắc nhất định như: nam, nữ không trò chuyện, nhìn nhau, thể hiện tình cảm vào ban ngày.

Thông thường vào cuối mùa mưa, khoảng tháng 9 hàng năm, bộ tộc sẽ tập hợp tại Chad hoặc vùng Sahel để tổ chức lễ hội kén chồng Guérewol, thường kéo dài 7 ngày 7 đêm. Ở đây, đàn ông sẽ phải cạnh tranh với nhau, để chọn ra người đẹp nhất và được các cô gái chọn làm chồng. Trước lễ hội, nam giới thường phải dậy rất sớm, họ tụ thành từng nhóm dưới những tán cây, giúp nhau mặc trang phục, tết tóc và trang điểm.

Nam giới có thể mất đến 6 giờ để trang điểm công phu, với bộ trang điểm có nguyên liệu từ đá mài, xương động vật để khiến mình hấp dẫn hơn. Họ sẽ vẽ mặt màu vàng (màu của niềm vui, hạnh phúc) hoặc đỏ (màu của sức mạnh) bằng đất sét và một số loài thực vật sa mạc. Sau đó thêm các hoa văn bằng bột phấn trên má, cằm, trán. Viền mắt và môi sẽ được kẻ cẩn thận với bột chì, than đen, để làm nổi bật tròng mắt và răng của họ. 

Một số loại "mỹ phẩm" được tin là có sức mạnh ma thuật như bột cam, trên ngọn núi gần Jongooria, trung tâm Nigeria. Một số người phải thực hiện chuyến đi khoảng 1.400 km chỉ để lấy nó. Sau khi trang điểm, họ sẽ đeo thêm trang sức tinh xảo từ da, đồng thau, chuỗi cườm, lông vũ lớn và những bộ quần áo nhiều màu sắc.

Những cô gái tham gia lễ hội thường ở độ tuổi 12, 13. Khi đàn ông trang điểm, họ sẽ ngồi lặng lẽ và quan sát các thí sinh từ xa. Họ thường mặc các trang phục đơn giản hơn, thường tối màu, đặc biệt là đen. Tóc được tết hai bên và búi một túm trên trán. Khuôn mặt họ cũng vẽ màu với công dụng như xua đuổi tà ma.

Vào phần lễ, khi đám đông tập trung xung quanh họ, một người lớn tuổi sẽ hét lớn, vung gậy trong không trung. Chẳng mấy chốc, những thí sinh sẽ kề bên nhau, từ từ di chuyển trong vòng tròn và hát, giậm chân, vỗ tay trong nhiều giờ, dưới nắng nóng lên tới 40 độ C. Đây được gọi là điệu nhảy Yaake.

Giám khảo của cuộc thi là 3 trong số những người phụ nữ đẹp nhất bộ lạc, hoặc là con gái của những người đã chiến thắng trước đây.

Người Wodaabe quan niệm những thanh niên tuấn tú có dáng vóc cao và mảnh khảnh, mũi dài, răng trắng, khuôn mặt cân xứng và đôi mắt to, đặc biệt tóc dày. Vì vậy, nam giới thường khoe răng, liếc mắt để hấp dẫn phụ nữ. Trước và trong các lễ hội, những người đàn ông sẽ uống một loại trà làm bằng vỏ cây lên men, được cho là có tác dụng gây ảo giác và cho phép họ nhảy múa nhiều giờ. Ngoài vẻ đẹp hình thể, các cô gái quan tâm đến các phẩm chất khác như cá tính, mạnh mẽ, rộng lượng, kiên nhẫn và bền bỉ.

Vào đêm cuối của lễ hội, 3 người đẹp nhất hay người chiến thắng sẽ được chọn "đánh cắp" một trong 3 vị giám khảo, kể cả họ đã có chồng. Nếu giám khảo chấp nhận, cô có thể bỏ chồng của mình để tiến tới cuộc hôn nhân mới. Ngoài ra, chiến thắng trong lễ hội cũng được xem là niềm vinh dự lớn của các chàng trai.

Khi người phụ nữ chọn được người mình yêu thích, họ sẽ ra hiệu bằng một cử chỉ nhẹ vào tay họ. Tuy nhiên không được biểu lộ cảm xúc của mình và nhanh chóng rút lui để lễ hội tiếp tục. Sau khi mặt trời lặn, cặp đôi sẽ gặp gỡ và qua đêm cùng nhau. Vì phụ nữ có thể chọn chồng mới, nên nhiều người đàn ông không cho vợ tham gia lễ hội này. 

Ngay sau khi kết thúc lễ hội, người Wodaabe sẽ đóng gói tài sản và tiếp tục lên đường. Hiện nay, do ảnh hưởng của hạn hán, các tuyến đường du mục bị thu hẹp, ảnh hưởng đến việc chăn gia súc, bộ tộc chỉ còn khoảng 100.000 người. Họ vẫn duy trì các nghi lễ cổ xưa, dù thế giới ngoài kia đang ngày càng phát triển.

Gerewohl Festival Niger 2017. Video: Mario Gerth

Ngày nay rất nhiều công ty du lịch tại châu Phi cung cấp tour trải nghiệm lễ hội Guérewol. Một tour thường kéo dài 8 ngày, giá từ khoảng 2.800 đến 4.000 USD. Ngoài lễ hội, du khách sẽ cắm trại ở Sahel cùng người Wodaabe trong nhiều ngày, tìm hiểu đời sống thường ngày của bộ tộc du mục này này.

Lan Hương (Theo Adventure, vnExpress)